Günümüzde Kurtuluş İlköğretim Okulu’nun yerde 1910 yılında Rüştiyeye idadi sınıfları ilâve edilerek Mamuşoğlu Kamil Ağa’ya ait binada Rize Mülki idadisi ismi ile eğitime başladı. 1911 yılında Türützade Hasan Sabri Efendi’nin Konağı’na nakledilen İdadi, burada üç yıl eğitim-öğretime devam etmiştir. 1914 yılının kış sonlarında meydana gelen tifo salgını sebebiyle eğitim-öğretim tatil edilmiş, şubat 1915’te Rusların Rize’yi işgaliyle okul tamamen kapanmıştır.
GÖÇEBE EĞİTİM
1917 yılında Rize’nin Ruslardan geri alınmasından sonra 1917 yılında Piriçelebi Mahallesi’ndeki Kuveloğulları’nın evinde idadi tekrar açarak öğretime başlanmış ve aynı yıl içinde binasını Türütoğlu Hasan’ın evine ve oradan da İstiklâl İlkokulu’nun evvelce işgal ettiği Maksut Paşaoğlu Hacı Ali`ye ait konağa nakletmiştir.
İMKANLAR KISITLIYDI
Rize`nin düşman işgalinden kurtuluşunun ardından Rize İdadisi ilk okulun 6 sınıfı da katılmak ve ihzari sınıfı kaldırılmak suret ile, 6 sı ana, 3 ü tâli sınıf olmak üzere 9 sınıflı okul haline – gelmişse de 1924 yılında okulun adı orta öğretim yılında lise adını almışsa da sonradan adı, Rize Ortaokulu olmuştur. 1951-1952 ders yılında kadar ortaokul olarak eğitim yapmıştır. 1924 yılından sonra adı Ortaokul’a dönüştürülen okul, 1934-35 yılına kadar kiralık konaklarda eğitim-öğretim faaliyetlerini sürdürmüştür. Bu evlerin eğitime elverişli olmaması, sık sık bina değiştirmesine sebep olmuştur.Bu durum dikkate alınarak Milli Eğitim Bakanlığı’nın göndermiş olduğu ödenekle(11389 Türk Lirası) Rize-Gündoğdu yolu üzerinde bulunan askeri depo onarılarak okul olmaya elverişli hale getirilmiştir. Böylece kendi malı olan bir binaya sahip olundu. Okul 1934-1935 öğretim yılından itibaren bu binada eğitim yaptı. Bilâhare, bu binanın önünü kaplayan ve cadde üzerinde bulunan metruk ve harap kışla binası da yıkılarak arsası okulun bahçesine katılmak suret ile oyun alanı için genişletilmişti. 1924 yılından sonra seneden seneye eğitime ilgi çoğalmıştır. Her sene öğretime ilgili öğrenci sayısı bir evvelkine nispeten çok fazla artmıştır. Öğrenciler lise tahsillerini yapmak için lisesi bulunan Vilâyetlere gitmek zorunda kalmışlardır. Tahsile bu derece kıymet veren Rize, kendi vilâyetinde bir lisenin açılmasını şiddetle arzulamıştır.
LİSE GENÇLİĞİN GELECEĞİDİR
Rize’de Lise yapılması için bir araya gelen Dr. Kerim Vardal, Yılmaz Razıoğlu, Yılmaz Kartal, Beçil Tuzcuoğlu ve Orhan Bilgin bu isteklerini kamuoyuna duyurmak için bir eylem düzenlerler. “ Rize Lisesi açılmalıdır”, “Lise gençliğin geleceğidir” sloganları ile Rize caddelerinde yürüyen bu insanlar Lise’nin açılışını hızlandırmışlardır.
LİSEYİ RİZE’DE OKUMAK İSTİYORUZ
1950 yılında dönemin Başbakanı Adnan Menderes ve Maarif Vekili Ahmet Tevfik İleri ile birlikte Rize ilini ziyaretlerinde Orhan Bilgin, Dr. Kerim Vardal, kendilerine hitaben birer konuşma yapmış, Rize Lisesi’nin biran evvel açılmasını istemişlerdir. O zamanlar henüz ortaokul son sınıf öğrencisi olan Tuncay Mataracı’da geleceğin Lise öğrencileri adına bir konuşmaya yapmış “biz liseyi kendi şehrimizde okumak istiyoruz demiştir”. Bu istekleri dinleyen ve bir konuşma yapan Başbakan Menderes : “Ben size söz veriyorum lise en kısa zamanda açılacaktır. Maarif Vekili Tevfik ileri sizin uşağınızdır. Oda bu işin takipçisi olacak” dedi. Ayrıca Menderes’in konuşma yaptığı Eski Hükümet Konağının karşısında yapılmakta olan Şeyh Camii’ni göstererek “bu camiinin yapımında gerekecek kurşunları da göndereceğim” demişti. Menderes kısa bir süre sonra kurşunları Rize’ye göndererek bu sözünü yerine getirdi. 7 Eylül 1951 tarihli Zümrüt Rize Gazetesi’nde yer alan “Lise Açılırken” başlıklı yazıda ise, Arif Suyabatmaz, Rize’de lisenin önümüzdeki yıllarda öğrenci mevcudunun artmasıyla birlikte karşılaşabileceği sorunların giderilmesi konusunda halkın Rize Okutma Derneği’ne yardım yapması gerektiğini belirtiyordu.
TEMELİ TEVFİK İLERİ ATTI
1951-1952 ders yılında eski binada lise birinci sınıfı resmen faaliyete geçilmiştir ve ilk mezunlarını 1954-1955 ders yılında vermiştir. Rize Lisesi’ne eğitim-öğretime başladığı 1951 yılında 75’i erkek, 8’i kız toplam 83 öğrenci kayıt yaptırdı. Eski ve yeni binaların kapasiteleri ihtiyaca kâfi gelmemiş ve daha geniş çapta ihtiyacı karşılamak maksadı ile mevcut bahçe içine birinci ek binaya mütenazır plânda ek pavyon yapılmıştır. Hem şahsî gayretleri ve hem de Maarif Vekâleti’nin talimatı ile 1951 yılı eylül ayında mevcut binanın bahçesinde ek binanın temeli o zamanın Maarif Vekili Ahmet Tevfik İleri tarafından atılmıştı. 1954-1955 ders yılında altı yüz elli öğrenci eğitim görmüştür. 1952 yılında “Rize Okutma Derneği”,Milli Eğitim Bakanlığının da yardımını alarak aynı arsa üzerinde 2 katlı bir bina inşa etmiştir. Bu tarihten itibaren de Rize Ortaokulu Rize Lisesi adını almıştır.1955 yılında yapımına başlanan Spor ve Konferans salonuyla 4 derslikli ek bina 1961 yılında tamamlanarak hizmete açılmıştır.(449.210,90 lira). 31 Aralık 1952 tarihinde Rize İstiklal İlkokulu’nda Öğretmen olarak görev yapan Avni Akyol (Turgut Özal hükümetlerinde Kültür ve Milli Eğitim Eski Bakanlıkları yapan) tarafından örnek bir imla dersi verildi.
RİZE LİSESİ’NİN KÜLTÜR FAALİYETLERİ
Öğretmen Neriman Rakıcıoğlu önderliğinde hazırlanan Rize Lisesi Kültür Kolu 1953 yılı faaliyetleri kasım ayı çizelgesi şu şekilde belirleniyordu: 4 Kasım 1953 Mehmet Akif Günü, 11 Kasım 1953 Görgü Kuralları, 18 Kasım 1953 Tevfik Fikret Günü, 25 Kasım 1953 Şiir Okuma Yarışması. 6 Şubat 1953 tarihinde Rize Belediyesi’ne devredilen Rize Halkevi’nin oldukça zengin olan Kütüphanesi Rize Lise’sine taşınmıştır. Yalnız burada bulunan kitapların bir çoğu zamanla kaybolmuş, aşırılmıştır.
TÜRK EDEBİYATININ DEVİ RİZE LİSESİ MEZUNU
Ülkemizin yetiştirdiği ünlü edebiyatçı Oktay Arayıcı, yazım dünyasıyla Rize Lisesi`nde öğrenciyken tanışır. Bu dönemde hikâyeler ve şiirler yazan Arayıcı, Rize Lisesi’nin okul gazetesini çıkarma görevini de üstlenir. Yaz aylarında çay fabrikasında işçilik yaparken okul zamanı gelince hem derslere devam eder hem oyunlar lisenin okulun küçük salonunda sahneler.
OKULUN ADINI ESKİ ÖĞRENCİSİ DEĞİŞTİRDİ
RİZE LİSESİ ADI DEĞİŞMEMELİ ANA BINA YIKILMAMALIYDI
Rize Okutma Derneği’nin yaptırdığı pansiyon binasının Rize Lisesi’ne devredilmesiyle 1964-65 Eğitim-Öğretim yılından itibaren okul yatılı hale getirildi. Bu yer bugün üzerinde Rize İlahiyat Fakültesi camisinin bulunduğu arazidir. Ayrıca Milli Eğitim Bakanlığı’nın okulun arka bahçesinde yaptırdığı 12 derslikli ek bina 1973-74 Eğitim-Öğretim yılımda hizmete açılmıştır. 2002 yılında da 10 derslik ile Biyoloji Laboratuvarı, Kimya Laboratuvarı ve Müzik Odasının bulunduğu ek bina yapılmıştır. 2008-2009 Eğitim-Öğretim yılına kadar hizmet veren bu binaların eskimesi ve ihtiyaca cevap vermemesi üzerine iş adamı Ali Mehmet Kazancı tarafından yıkılarak yerine bugünkü bina inşa edilmiştir. Yalnız okulun ismi Ali Mehmet Kazancı Rize Lisesi olarak değiştirilmiştir. Yani Rize Lisesi’nin ismi eski bir öğrencisi tarafından değiştirilmiştir. Rize Lisesi’nin bünyesindeki ortaokul 1986-87 Eğitim-Öğretim yılında Mehmet Akif Ersoy İlköğretim Okulu adıyla yeni binasına taşınmıştır.
RİZE EĞİTİM TARİHİNE ALTIN HARFLERLE YAZILDILAR
Hüseyin Mataracı, Niyazi Agun, Hikmet Gürsoy, Neriman Rakıcıoğlu, Mehmet Erkan Mandevoğlu, Şaziye Tarakçı, Bekir Başaran, Recep Ali Kulak Rize Lisesi’nin görev yapan unutulmaz öğretmenler olarak tarihte yerlerini alıyorlardı.
RİZE LİSESİ HATIRALARI
1944’te Rize’de doğan Yakup Kazdal ( Fenerbahçe’nin şampiyon kadrolarında yer almıştır ), futbola aynı şehirde çok küçük yaşlarında başlamıştır Bir gün Rize Lisesi futbol takımı sanat enstitüsü futbol takımıyla karşılaşacaktır. Takımını maça mükemmel bir şekilde hazırlayan Recep Ali Kulak beklenmedik bir sürprizle karşılaşır. Maç saati gelmiştir. Fakat Rize lisesi takımı bir futbolcu eksiktir. Rize Lisesi Beden Eğitim Öğretmeni Recep Ali Kulak daha önceden de gözüne kestirdiği Yakup Kazdal’ı takıma dahil eder. Yakup Kazdal sergilediği futbolla Rize spor camiasında büyük yankı uyandırır. Maç 2-2 sonuçlanmış, Rize Lisesi’nin iki golünü de Yakup Kazdal atar. Daha ilkokulu bitirdiğinin ertesi senesi orta birinci sınıftayken okullar arası maçlarda lise takımında yer almıştır. Sanat okuluna karşı oynadığı ilk futbol hatıralarının en unutulmazlarındandır. Bir de yer aldığı lise takımının o yıl Rize Okullar arası şampiyonu oldu. Yakup Kazdal, sonraki yaşamında Fenerbahçe’nin şampiyon kadrosunda futbol oynamıştır.
KİMLER GELDİ? KİMLER GEÇTİ?
Rize Lisesinde eğitim görmüş bazı isimler: Oktay Arayıcı (Edebiyatçı), Aytekin Kotil (İstanbul Belediyesi Eski Başkanı), Erol Zihni Gürsoy (Rize Eski Valisi), Şenol Birol (Ünlü Futbolcu), Tuncay Mataracı (Eski Bakan), Hasan Vezir (Futbolcu), Yakup Kazdal (Ünlü Futbolcu), Ufuk Karali (Sinema Sanatçısı), Yavuz Şimşek (Fenerbahçe’nin Efsane Kalecisi), Ömer Lütfi Mete (Gazeteci-Yazar), Yener Rakıcıoğlu (Emekli Vali), İmdat Sütlüoğlu (Eski Bakan), Emin Gürses (Öğretim Üyesi-Yazar), Sami Kumbasar (Eski Milletvekili), Gökhan Birben (Sanatçı), Ahmet Yaşar İmamoğlu (Gazeteci), Mahmut Celal Günaydın (Asliye Ceza Mahkemesi Hakimi), Yaşar Erdinç (Yazar), Metin Öney (Eski Milletvekili), Süleyman Karakan (İş Adamı), Fazıl Terzi (İş Adamı), Fehmi Ekşi (Rizespor Eski Başkanı), Ahmet Minder (Güneysu Belediye Başkanı), İrfan Akaslan (Eski Futbolcu), Tugay Yenigün (Futbolcu), Dr. Kerim Vardal, Metin Akmehmet (Spor Adamı), Aslan Alioğlu, Adnan Balta (Siyasetci), A.Galip Bozacı (Yazar), Engin Çamlaşır, Kamuran Denizci, Engin Deniz, Engin Kazancı, Hüsamettin Bereket, Hakan Agun (Fotoğrafçı), Akın Erdem, Mustafa Özer Eyüpoğlu, Anıl Başar, Fuat Zaman, Yalçın Kaya Çilli (İETT Eski Genel Müdür Vekili), Memduh Rakıcı, A. Remzi Alemdar, Av. Yıldızhan Çervatoğlu, Hayri Ersayın (Eğitimci), Kenan Köseoğlu, İbrahim Gümüş, Şükrü Vanlı (RSTO Eski Başkanı), Türkan Alkumru, Köksal Güvelioğlu, Hayri Pirimoğlu, Yzb.Haydar Çemberçi ( Atlantik’i Aşan İlk Türk Pilotlarından), Av. Hüseyin Suyabatmaz, Vural Kazmaz (Gazeteci) Atilla Kazmaz (Gazeteci), Ercan Kazmaz (Ressam-Gazeteci), Erten Kepenek, Gültekin Köseoğlu, Memduh Mete, Murat Gümüş (İş Adamı), Sedat Muslu, Recep Sarı, Celal Sayılgan, Soner Şanda, Can Ökten, Taşkın Özer, Osman Zeki Telci (Yazar), Ali Turna, Kenan Vardal, Alpay Yazıcı, Neşet Saruhan, Necmettin Avcı, Şükrü Meto (Senatör), Hikmet Koyuncu, Muharrem Vezir (Futbolcu), Harun İlik (Futbolcu), Süleyman Kalafat (Futbolcu), İbrahim Karaca (Şair), Mehmet Ali Karaca (Futbolcu), Haydar Ali Sandıkçı, Nejat Tüysüz, Vatan Tufanoğlu, Kemal Efendioğlu, Güven Ergin, Nazım Karakoç, Nejat Dağabak , Ali Metin Kazancı ( Rize Lisesi ismini tarihe olmasını sağlayan İş Adamı) , Rizvan Uzun (Emekli Savcı), Anıl Başar (Muhasebeci), Kenan Vardal (Noter), Tekin Köseoğlu (Muhasebeci), Haydar Çemberci (Emekli Albay), Hasan Tuncer Türüt (İş Adamı), Maksut Tamer Türüt (İş Adamı), Murat Kumbasar ( Siyasetçi ), Şakir Ercan (TMSF Eski Başkanı), Prof. Dr. İsmail Kara (Yazar), Prof.Dr. Yusuf Bükey, Osman Nuri Şahinoğlu (Futbolcu), Hasan Kartal (Spor Adamı), Cevat Haberal (Beyoğlu İstiklal Caddesi’nin renkli muhasebecisi), Prof. Dr. Hızır Önsoy, Yetiş Sarıahmetoğlu (Çaykur-Bürokrat), Şafak Basa (Çaykur-Bürokrat), Dr. Osman Ülgen, Av. Sedat Bıçakçı, Av. Sedat Kahya (Gazeteci), Şadan Tuzcu (Milletvekili), Safa Önal (Yönetmen), Muharrem Kürkçü (Rizespor Kurucusu), Şevket Yardımcı (İş Adamı), Osman Zeki Köseoğlu ( Milletvekili), İrfan Bilgin (Rizespor Kurucusu), Av. Osman Yetkiner, Ayşe Mumcu (Müzik Öğretmeni), Murat Arayıcı (Rize’de İlk Eczacı), Şükrü Meto (Senatör), Yılmaz Hüsrev (ÇAYDEF Başkanı)
GÖNÜLLERDE YAŞIYORLAR
Ve bu gün aramızda olmayan Rize Lisesi öğrencileri 169 Oktay Arayıcı ( Senarist-Oyun Yazarı ), 678 Aytekin Kotil (İstanbul Belediyesi Eski Başkanı ), 454 Hamza Güveli, 546 Yaşar Yıldız, 172 Necmi Altınay, 438 Abdulkerim Karagöz, 428 Yusuf Yençeri, 460 Mehmet Yekta Şehirli, 124 Yılmaz Kurtuluş, 466 Kemal Durmuş, Cavit Öztekeşim, Murat Kumbasar (Siyasetçi), Vural Kazmaz ( Gazeteci ), Köksal Kızıl (Emekli Bürokrat), gönüllerde yaşıyorlar.
Fatih Sultan KAR / İST
