BAYRAM ALİ KAVALCI [email protected]
HABER METNİ HAZIRLAMA VE GAZETECİLİK MESLEĞİNDE 5 N 1 K KURALI
Gazetecilik ve yazarlık mesleğine Türkiye’nin en ciddi gazetelerinden olan Türkiye Gazetesinde Muhabir olarak başladım. 20 yıla yakın Türkiye Gazetesi Yayın topluluğunda Muhabir, Haber Müdürü, Bölge Temsilci vs. gibi birçok kademe de görevler yaptım.
35 yıldır yaşadığım, Doğu Karadeniz Bölgemizin başta memleketim Rize olmak üzere, birçok komşu illerden ve bazen seyahate çıktığım Doğu Anadolu ilerilerinden başta komşu illerimiz, Trabzon, Erzurum ve Artvin şehirlerinden serbest gazeteci yazar olarak çok sayıda ulusal ve yerel gazetelere haber yapmaya ve köşe yazıları yazmaya devam ediyorum.
Fakat buradan şu anda yaşadığımız bir gereceği itiraf edeceğim. 40 yıla yaklaşan meslek hayatımda gazetecilik mesleğinin bu kadar fazla kalitesiz, seviyesiz ve itibarsız bir konuma düştüğüne ilk kez şahit oluyorum.
Peki neden? Dijital çağa geçmekle devir hızla değişti. Elinde cep telefonu olan, sosyal medyada sayfası bulanan herkes artık gazeteci ve haberci oldu. Mesleğin ne eğitimlisi, ne de alaylısı kalmadı. Popüler olmak, hızlı tanınmak için gazeteci olmak için, haberciliği çağrıştıran bir site ismi tespit ediyor. Bir internet tasarımcısına Web sayfası yaptırıyorsun. Artık sende bir anda haber sitesi sahibi ve gazeteci oluyorsun!
Hâlbuki gazetecilik böyle bir meslek değildir. Daha fazla detaya girmeden, Haber nedir? Habercilikle ve gazetecilik nasıl yapılır ve nasıl olmalıdır? Özetle sizlerin bilgisine paylaşıyorum.
Haber, bir olay ve bir olgu üzerine edinilen bilgidir. Haber metni ise elde edilen bilgilerin gazete, dergi gibi yayın organları ya da televizyon, radyo gibi iletişim araçlarıyla topluma duyurulması amacıyla hazırlanan yazılı metinlere denir. Haber metnini yazan kişi anlatılanlar karşısında tarafsızdır. Olay bütün yönleriyle, inandırıcı bir şekilde anlatılır, konu günceldir. Metinlerin nesnel bir anlatımı vardır. Haber metinlerinde toplumun merak duygusu giderilir. Haber metinleri açık, anlaşılır bir dille yazılır. Haberin başlığı kapsayıcı ve ilgi çekici olacak şekilde düzenlenir. Haber metninin giriş bölümü haberin ne olduğunu açıklayıcı özellikler dikkate alınarak yazılır. Haber metni kendi içinde bütünlük taşımalıdır. Haberlerin toplumun geniş bir kesimini ilgilendirmesine, dikkat çekici ve çarpıcı olmasına özellikle başlığının kendini okutacak ve dinletecek nitelik taşımasına önem verilir. Haberin daha önce yayımlanmamış, duyulmamış olması gerekir. Haber metinlerindeki bilgiler güvenilir kaynaklardan alınmalıdır. Haber yazma sürecinde bilgi ve belge toplamak kadar onları sınıflandırmak, bir sıraya koymak; neyi yazacağına neyi yazmayacağına karar vermek de o kadar önemlidir. Bu süreci düzenleyen en önemli tekniklerden biri 5N1K kuralını habere uygulamaktır. Haber metinlerinin yazımında, haberin türüne ve haberi yapacak kitle iletişim aracına göre bazı teknikler kullanılır. Bu
tekniklerden en çok kullanılanların piramit ve ters piramittir. Piramit tekniği, habere ilişkin ayrıntıların metnin sonuna bırakıldığı tekniktir. Ters piramit tekniği ise haberin can alıcı noktalarının metnin başında verildiği diğer ayrıntıların önem sırasına göre sıraya konduğu tekniktir. Ajans: haber toplama, yayma ve üyelerine dağıtma işiyle uğraşan kuruluş
Asparagas: şişirme haber. Dekroşe: gazete ve dergilerde yan sütunlara taşan yazı.
İktibas: başka bir kaynaktan elde edilen yazının gazetede olduğu gibi yayımlanması.
Manşet: gazetelerin ilk sayfası iri puntolarla konulan başlık.
Manşet: Gazetelerin ilk sayfasına iri puntolarla konulan başlık.
Muhabir: Basın ve yayın organlarına haber toplayan, bildiren veya yazan kimse.
Sansasyonel: Çarpıcı. Spot: Haber metninden daha büyük harfli puntolarla dizilen, başlıktan sonra yer alan haber ayrıntısı.
Stop press: En son gelen haber. Sürmanşet: Gazetelerin birinci sayfasındaki logonun üzerinde kullanılan başlık. Sütun: Gazete, dergi, kitap vb. yazılı ürünlerde sayfanın yukarıdan aşağıya doğru ayrılmış olduğu dar bölümlerden her biri. Tekzip: Yalanlama. Tiraj: Baskı sayısı- b.a.k.
